Ik droomde vannacht dat ik als jonge apotheker mijn nieuwjaarsbrief mocht voorlezen voor Tante Maggie en Nonkel Jo – in de droom waren ze mijn voogden geworden na het overlijden van mijn ouders.

Als thema koos ik “2016 wordt een kanteljaar”, waarin onder meer een pact voor mijn boeiend beroep centraal zal staan. Ik zette daarom vier bijzondere “goede voornemens” op een rijtje.

In tegenstelling met veel nieuwjaarbrieven die dezer dagen worden voorgelezen, trachtte ik niet te wollig en voluntaristisch te zijn; mijn verlangens en voornemens zijn realistisch en haalbaar. Ik geloof alleszins dat we – alle apothekers samen –  met dergelijke (en andere) verlangens van het komende jaar een memorabel scharniermoment kunnen maken.

De droom eindigde – zoals vaak gebeurt – net voor Nonkel Jo en Tante Maggie zouden reageren.

Wordt vervolgd ?

Beste Tante Maggie en Nonkel Jo,

Als jonge apotheker heb ik een mooie carrière voor de boeg en dus kijk ik hoopvol uit naar een boeiend jaar 2016. Het belooft een scharnierjaar te worden, want de ambities zijn groot en de plannen liggen klaar of worden de volgende maanden verder uitgeschreven:

• om de chronische zorg grondig te gaan vernieuwen met Triple Aim doelstellingen;
• om de volgende Eerstelijns Conferentie in Werkgroepen voor te bereiden;
• om het KB 78 te hervormen en ons takenpakket te herbekijken;
• om de spreidingswet aan te passen;
• om via het Actieplan eGezondheid meaningful use van gegevensuitwisseling the new normal te maken, met betere, multidisciplinaire samenwerking;
• om eindelijk écht met telemonitoring en Mobile Health te kunnen starten;
• en vooral om patiënten betere zorg te bieden…

Mag ik u vier goede voornemens voorleggen, die ik als jonge apotheker graag zou willen realiseren, maar waarvoor jullie daadwerkelijke goedkeuring en steun noodzakelijk is. Ze ogen – voor een nieuwjaarbrief – misschien nogal droog en technisch, maar er staat nu eenmaal veel op het spel.

En ja, er zijn allicht nog veel meer goede voornemens te formuleren, maar deze zou ik alvast graag in een pact met u willen bekrachtigen.

1. Focus op gezondheidsproductie en outcomes
Patiënten hebben het meest te winnen bij de hervorming van de (chronische) zorg indien zorgverleners hun aandacht verleggen van wat ze zelf doen naar wat ze voor de patiënt produceren. Gezondheidszorg in de apotheek draait niet om geneesmiddelen en prestaties; wat telt is de gezondheidsproductie en de (therapeutische) outcome voor de patiënt.

Ik zou dus niet langer willen tellen hoeveel verpakkingen of pilletjes ik aflever, maar wel de farmaceutische zorg en vooral de gezondheidsoutput zo tastbaar en meetbaar mogelijk maken. Het wordt misschien niet makkelijk om van een honorarium per verpakking naar een capitatie per patiënt over te stappen. En het is niet evident om kwaliteitsindicatoren en meetpunten vast te leggen, waardoor we de therapeutische resultaten in kaart kunnen brengen. Maar ‘bottom-up’ moeten we die oefening aandurven, zodat het een basis wordt waarop we vergoed kunnen worden of waarop een redelijk deel van ons inkomen via incentives kan toegekend worden.

2. Gedragskunde, Empowerment en Health Litteracy
“Gezondheid is Gedrag”. Preventie en therapietrouw kunnen we als apothekers wel ondersteunen, maar uiteindelijk is het elk individu en elke patiënt die, door zijn (haar) gedrag, bepaalt wat er met zijn (haar) gezondheid gebeurt.

Daarnaast zijn er aanzienlijke sociale verschillen met een dramatisch effect op de gezondheid. Dat kost niet alleen vele levensjaren; het zorgt voor – eigenlijk vermijdbaar – verlies van gezonde levensjaren; voor langer leven met chronische aandoeningen en bijgevolg voor hogere gezondheidskosten.

Daar moeten we iets aan doen, met veel creativiteit, out of the box. Als apotheker wil ik me daarom meer gaan bezig houden met gedragskunde en met het aanpakken van de oorzaken van die sociale verschillen.

Door de lage drempel van de apotheek kan ik werken aan het verbeteren van health litteracy en kunnen mijn collega’s en ik ontdekken wat mensen motiveert om (on)gezond te leven.

Dat ga ik niet alleen doen met raadgeven, argumenteren en rationele dingen. Daarvoor moet ik tijd kunnen vrijmaken om patiënten zelf met mij te laten praten over wat bij hen leeft, waarvoor ze schrik hebben, wat ze zelf denken en kunnen, wat ze precies van mij en hun zorg verwachten. Ik wil dus niet alleen werken aan hun medicatie, maar vooral aan het verbeteren van hun levenskwaliteit en persoonlijke inzichten en verwachtingen.

Door patiënten op die manier integraal te betrekken bij de productie van hun zorg, denk ik dat we aan echte patient empowerment aan het werken zijn.

De nodige tijd daarvoor zal geld en time management vragen; ik kom er dadelijk nog op terug.

3. Huisapotheker en Nulde Lijn
Ik hoop dat in 2016  de plaats van de officina apotheker in het gezondheidslandschap duidelijker en “rijker” zal worden. Het imago van ‘raadgevende winkelier’ afschudden wordt niet evident, maar ik denk dat we het kunnen, indien jullie ons een praktische en duidelijk (politiek en publiek) zichtbare invulling willen geven. We zullen de moed moeten hebben om onze vergoeding te verschuiven van ‘afleveren van medicatie’ naar ‘farmaceutisch zorgverstrekker’.

Ik hou niet zo van veel semantiek – vaak leidt dat tot maandenlange discussies, waar patiënten niet beter van worden – maar misschien hebben we toch behoefte aan enkele eenvoudig omschreven nieuwe concepten:

– De huisapotheker moet het ‘farmaceutisch spiegelbeeld’ worden van de GMD houdende huisarts:

Op vraag van de patiënt werkt zijn huisapotheker nauw samen met diens huisarts om het gebruik van geneesmiddelen, relevante gezondheidsproducten en medische hulpmiddelen compleet in kaart te brengen (GFD + Medicatieschema) en te optimaliseren (medication review, health litteracy, empowerment). Arts en apotheker (en andere zorggroepen) hebben hierin een elkaar ondersteunende en aanvullende taak.

– De apotheker staat ook op de nulde lijn:

Triage van de meest uiteenlopende klachten en gezondheidssignalen die via de laagdrempelige toegang letterlijk binnenlopen; desgevallend doorverwijzen naar de juiste zorgverlening (wachtpost, huisarts, spoed, specialist, kiné, thuisverpleging…); kostenefficiënte sensibilisering en depistage rond diverse (chronische en/of zeldzame) aandoeningen.

We mogen niet langer schrik hebben van een gaatje te prikken in de patiënt, voor POCT of PST (point of care testing, patient selftesting). Waarom zouden we, zeer laagdrempelig en aanvullend bij wat artsen en verpleegkundigen al doen, moeilijk bereikbare patiënten die toch bij ons binnen lopen niet mogen vaccineren, als we daar de nodige opleiding voor hebben gekregen ?

Deze taken zijn nadrukkelijk aanvullend bij het reeds bestaande zorgaanbod; ze vervangen niets, maar vergroten de kansen op goede gezondheid voor de patiënten. Dat complementair karakter vertaalt zich in het constant delen van gegevens die hierbij systematisch geregistreerd worden. We verwachten trouwens dat deze stroom van gegevens en de hele cultuur van data sharing in beide richtingen loopt, dus ook van de artsen naar ons !

4. De noodzakelijke dubbele garantie
Tot slot kom ik terug op een thema dat ik al herhaaldelijk heb aangesneden.

Willen we al die goed voornemens realiseren, dan gaan we de vergoeding ook grondig moeten laten kantelen. Ik maakte er al allusie op. Zeker binnen een economische context waar moeilijk of niet extra geld kan worden gevonden, zullen we ook hier creatief moeten zijn en (administratieve) taken automatiseren of schrappen om tijd vrij te maken voor de zorg van de patiënt en de gezondheidsproductie tastbaar en meetbaar te maken.

We gaan daarbij de moed moeten hebben om de (economische) tak waarop we zitten af te zagen. Ons (nog niet zo lang geleden vernieuwde) vergoedingssysteem moet ook kantelen.

Dat doe je slechts indien je staalharde garanties hebt, verankerd in de wet, dat je bij die omslag naar meer waardevolle zorg geen geld verliest. Ik hoop dus, beste Tante Maggie en Nokel Jo, dat de apothekers (misschien als goede testcase, ook voor andere zorgberoepen) een “dubbele garantie” op macro-economisch vlak zullen krijgen. Wij garanderen dat je geen euro meer dan voor een jaar gebudgetteerd werd, zal uitgeven. Wij vragen dat men, van voor de start van het jaar, vastlegt hoe elke laatste euro van dat budget ook goed aan ons besteed zal worden.

Beste Tante Maggie en Nonkel Jo,

Samen kunnen we van 2016 een prachtig kanteljaar van maken. Ik wens ons dus het allerbeste en vooral veel gezondheid. Voor uzelf, maar vooral voor de patiënten, waarvoor we samen verantwoordelijk zijn.

Dirk BROECKX – 7 januari 2016