| “Transformeren om te Overleven...” werd (mede) geïnspireerd door het gelijknamige werk van Herman Toch over marketing. Van Herck poneert dat de gezondheidszorg in een nieuw tijdperk is beland en dat we ook daarom zeer fundamenteel het hele model van de zorg moeten durven hertekenen. Technologie, waarden en (vooral ook) businessmodellen zullen moeten veranderen. Technologie
Het boek steekt van wal met het oplijsten van nieuwe medische technologieën. Dit geeft een goed beeld van de veranderingen in de aanpak van de zorg en van de impact die we mogen verwachten bij het gebruik van o.m. biotech, biomarkers, gentechnologie en nanotechnologie. Ook de digitalisering van de zorg komt uitgebreid aan bod. Een (te) kort hoofdstuk over Big data verkent de weg naar meer kennis over ziekte en optimaliseren van de therapie. Naast klassiek wetenschappelijk onderzoek moeten we allemaal leren open te staan om systematisch meetgegevens over elke patiënt (= verzameld door de zorgverstrekkers en door de patiënt zelf) te registreren, te poolen en te (laten) onderzoeken op patronen en indicatoren. | |  | (Bekijk bij gelegenheid ook nog eens wat daarover veel uitgebreider beschreven was in “De Big Data Revolutie”) Emotioneel ligt data verzameling zeer gevoelig in de gezondheidszorg. Dat we allemaal onbewust de nodige data aanleveren waarmee we op onze smartphone of GPS files in het verkeer kunnen zien en volgen, doet ons niks. Waarom zouden we dan niet – even anoniem – data kunnen gebruiken om nevenwerkingen en optimale therapeutische resultaten te identificeren en onderling te communiceren ?
 | | De7de schenkt u i.s.m. Uitgeverij Lannoo 20% korting bij aankoop van dit boek. De korting is enkel geldig via de specifieke link van Lannooshop, zolang de voorraad strekt. De korting wordt verrekend nadat u het boek hebt toegevoegd aan uw winkelmandje. KLIK HIER |
Meer dan technologie
Bij de start van dit deel van het boek citeert de auteur Richard Barker die (terecht) stelt dat er naast die medisch-technische “biologische” doorbraken ook nieuwe inzichten zijn op “psychologisch” vlak, zoals welzijn en welgevoelen van patiënten, gedrag op vlak van gezonde levenswijze en therapietrouw, health litteracy en echte betrokkenheid. En ook contextuele elementen zoals de inzet van mantelzorg, sociale ongelijkheid, financiële draagkracht...
Een analyse van de doorbraken die zich aankondigen in deze laatste domeinen ontbreken grotendeels in het overzicht. Dat is allicht te verklaren door de VOKA achtergrond van Van Herck, waardoor de technische, technologische en bedrijfsmatig ondersteunde transformaties waarschijnlijk wat prioriteit kregen. Ik denk dat we die “zachtere” sectoren niet mogen veronachtzamen wanneer we aan transformatie van de zorg denken. Ze kunnen minstens even veel bijdragen tot fundamentele veranderingen in zorg- en betaalmodellen; daarenboven kunnen tools in deze domeinen vaak met veel beperktere investeringen en sneller ontwikkeld worden. Waarden
Transformaties botsen vaak op “deontologische” weerstand. De traditionele waarden in de gezondheidszorg moeten ongetwijfeld bewaard en gerespecteerd worden, maar hoe ga je bijvoorbeeld om met privacy in een omgeving waarin gegevens steeds vlotter gedeeld (kunnen) worden ? Hoe versterk je de vrije keuze van de patiënt in een wereld met complexe genetische diagnose mogelijkheden en therapieën ? Van Herck behandelt een reeks “casussen” waarbij hij ethische vraagstukken benadert die zich stellen bij mobile health, robotica, synthetische biologie... Het panel van experts dat het boek vooraf doornam reageert doorheen het hele boek in korte kaderstukjes. Opvallend genoeg bieden weinig onder hen progressieve denkpistes aan. Sommigen zitten nog in het stadium van “vragen stellen”, eerder dan creatieve en haalbare oplossingen aanreiken. Hoe dan ook opent dit boek het debat en dat is goed. Een andere belangrijke vraag die zich steeds meer stelt is het maken van de juiste keuzes: welke nieuwe technieken en mogelijkheden verdienen te worden ontwikkeld ? Wat zullen we (kunnen) terugbetalen ? Hoe gaan we de juiste keuzes maken ? Het lijkt evident dat het een permanent proces moet worden van meten en evalueren. Er is nood aan een cultuur van veel meer systematisch gestructureerd en gestandaardiseerd registreren van therapeutisch zinvolle “real life data”, ook en vooral bij elke nieuwe vorm van behandeling. Dat laat toe om, van bij de start, een beeld te vormen over gebruik en resultaten. En en passant krijgt men ook een beter beeld van de diverse kosten en mogelijke winsten doorheen het hele zorgproces. Financiële prikkels en zorgmodellen
Van Herck stelt drie rolmodellen voor, die zorgverstrekkers moeten gaan spelen: de “probleemoplossser”, de “evidencebased gids” en de “netwerker en coördinator”. Hij koppelt aan elke rol de mogelijke betaalvormen van de toekomst. De probleemoplosser kan verder betaald worden “per prestatie”, omdat hij punctueel tussenkomt. De evidence-based gids zal vooral betaald worden voor de extra toegevoegde waarde of de therapeutische resultaten die hij kan helpen realiseren (pay for performance, shared savings, never event non-payment). De netwerker en coördinator zal het moeten hebben van abonnementen. Vervolgens overloopt de auteur een reeks innoverende betaalmodellen. Hier wordt stilaan een zwak punt van dit boek duidelijk: hoewel er zeer veel voorbeelden vermeld worden, graaft men nooit dieper naar mogelijke concrete toepassingen. Je krijgt de indruk dat je zelf maar moet uitzoeken hoe men elk van die modellen in de praktijk brengt of wat de specifieke winstpunten ervan zijn. NB: het volgend boek dat ik hier zal bespreken (“Briljante Business Modellen in de Zorg”) geeft veel meer concrete voorbeelden van (bestaande) nieuwe modellen, maar is in hetzelfde bedje ziek, wanneer het erop aankomt om in detail te beschrijven hoe ze werken. Persoonsgerichte financiering
Van Herck lijkt sterk te geloven in “persoonsgerichte finaciering”, waarbij de patiënt zelf zijn eigen budget kan beheren, met professionele ondersteuning. Daarbij moet de patiënt zelf doelstellingen en gewenste uitkomsten bepalen en kan hij zelf een zorgplan (laten) opstellen. Het feit dat de patiënt zelfs cash betalingen kan krijgen en zelf het recht heeft het geld uit te geven zoals hij wenst, vergroot aanzienlijk de kans dat hij value for money zal krijgen. De betrokkenheid van de patiënt bij zijn zorg wordt – alleszins vanuit financieel standpunt – totaal en elke keuze ligt uiteindelijk in de handen van de patiënt. Die hoeft zich ook niet langer te beperken tot wat vandaag als klassieke zorg aangeboden wordt. Algemeen welzijn (van lichaam en geest) kan een onderdeel van het eigen zorgpakket worden, als de patiënt dat wenst. Het is alleszins een model dat menige wenkbrauw zal doen fronsen. Veel zal afhangen van de coaching die de patiënt krijgt bij het maken van zijn keuzes, het opstellen van zijn zorgtraject en het kiezen van zijn zorgteam. Mits voldoende (totale ?) transparantie van het hele proces, zal allicht misbruik vermeden kunnen worden. Hoe dan ook schiet het boek hier tekort om die processen overtuigend in beeld te brengen. Maar dat neemt niet weg dat we aan het denken worden gezet. Slimme zorg en een lerend zorgsysteem
Het boek eindigt met een beschrijving hoe een nieuw zorgsysteem “zelflerend” kan worden. Het geeft voorbeelden (o.m. Patients like Me) van modellen die mikken op permanent bijsturen van taken van zorgverstrekkers, doelstellingen van de zorg en manieren om deze te bereiken via systematische registratie en evaluatie van de (zee van) gegevens die gegenereerd worden. Ook hier wordt een model vooruit geschoven waarbij de patiënt helemaal centraal staat. Op zich is dat een nobel doel, alleen is het de vraag hoe men dat effectief kan hard maken. De moeilijkheden die zullen moeten overwonnen worden inzake sociale ongelijkheden en health illiteracy worden niet echt aangekaart, laat staan dat er denkpistes worden voorgesteld om ze aan te pakken. Gaan we er zo geraken ?
Ja, als het erom draait om zorgvertrekkers, overheid en vooral het hele ‘middenveld’ van betrokken belangenorganisaties aan het denken te zetten. Transformeren is change management en dat veronderstelt eerst een fase van mentale assimilatie van het probleem en de mogelijke oplossingen. Om de geesten los te maken en het debat aan te zwengelen hebben we meer (veel meer) van dit soort boeken nodig. Neen, als het er om draait om effectief modellen uit te werken. Dat is de volgende stap in change management, namelijk samen aan de tekentafel gaan zitten en bepalen wat de – samen – gaan doen. Op dat vlak schiet “Transformeren om te Overleven” wat tekort. We hebben nood aan meer stories van nieuwe modellen: hoe ze precies werken, hoe ze ‘beleefd worden’ door de diverse stakeholders (patiënten, zorgverstrekkers, instellingen, payors en overheid)... Ik heb inmiddels veel boeken verzameld en gelezen over de transformatie in de zorg. Weinigen geven voldoende gedetailleerde bouwstenen om meteen concrete modellen in ons zorgbestel uit te kunnen tekenen. Vooral het financiële luik is meestal onduidelijk. Welke (huidige en toekomstige) kosten moeten we vooral bekijken ? Hoe geef je de juiste prikkels en (vooral) hoe voorkom je misbruik of scheeftrekken van het model ? Hoe zorg je voor een veilige overstap en motiveer je bijgevolg alle betrokkenen om effectief anders te gaan werken en daar anders voor betaald te worden ? Het debat is geopend en het wordt snel actueel: op 2 februari aanstaande zal het RIZIV een oproep naar voorstellen lanceren voor transformatie van de chronische zorg. Dan zullen lokale equipes (in de zorgregio’s) samen voorstellen moeten gaan uitdenken. In eerste instantie moeten ze hun intenties kenbaar maken. Het is zinvol om dan minstens “een goed idee” te hebben van waar je naartoe wil lokaal. Daar kan dit boek (en ook het volgende dat ik hier zal bespreken) bij helpen. Dirk BROECKX – 21 januari 2016 Transformeren om te Overleven in de Zorg
(Healthcare in het Nieuwe Tijdperk)
© 2015 - Pieter Van Herck & Uitgeverij Lannoo nv, Tielt
ISBN 978 94 014 2720 3 | 
